Totsants

Viem de passar Totsants o martró, segontes J. Coromines, nòm que ven der occitan antic , ua hèsta tradicionau catolica dedicada ath rebrembe des auantpassats, fòrça restacada tamb era que se celèbre a londeman, eth dia des Defunts. Era tradicion ei qu’eth 1 de noveme es vius visiten as mòrts enes cementèris en tot hèr ua aufrena de flors.

Òc, aguesti dies da gòi veir eth cementèri, es hòsses son plies de polidi nhòcs de flors e tot ei ben apraiat, eth mau ei que despús n’i a que se desbremben de treir-les pr’amor que s’an passat.Tanben ei temps de minjar castanhes e panelhets, tradicions qu’ena Val d’Aran an vengut de dehòra, en temps deth bastiment des centraus idroelectriques o tamb es trabalhadors deth tunèl de Vielha, mès ath long des ans s’an anat introdusint e de cada còp mès, e tanben era hèsta angloamericana de Halloween, frut dera progressiua americanizacion des nòstes vides influenciades pes mieis de comunicacion, tamb coges de plastic e mascarats de bruishes, hantaumes o quinsevolh èsser terrorific. Eth hèth de minjar castanhes, semble, qu’ era vesilha de Totsants se hège un minjar, principaument familhar, en eth que i èren permetuts es fruts dera tèrra, entre eri es castanhes que se torrauen en huec. Es panelhets premanits tanben tamb productes pròpris dera tempsada.

Tamb eth temps s’a transformat en un ambient mès festiu a nivèu sociau. En Aran aquerò qu’ère tradicion ère minjar es crespèth, aguesti èren presents en totes es hèstes. Rebrembi que vuedàuem ua coja per laguens e i metíem ua candela e se plaçaue ena hièstra tamb es contravents miei dubèrti, hèt que didien que servie tà protegir era casa des animes.Rebrembant as nòsti!