Celan

Era poesia de Paul Celan m’acompanhe d’ençà dera adolescéncia. Es sòns vèrsi cuerts, fòrça viatges, complèxi e trencadi ath temps, coma eth temps que patic, jos era joata deth nazisme e er olocaust, mòstren ua vision descarnada, tanti còps seca e desesperençada d’un món en retirada. Ua vision dispariona que de forma chocanta pòt atrèir era guardada curiosa d’un adolescent desorientat. “Illegibilitat d’aguest / món…”, escriu. Món arrasat entà ua existéncia que non a lòc, pr’amor qu’existir ei èster tostemp dehòra, ara intempèrie, ena singularitat radicau, extrema e irrepetibla, coma explique Pablo Oyarzun ena sua comparativa Entre Celan e Heidegger, filosòf aguest, a despièch de sa fatalitat politica, tan influent tanben entà toti. Boni interpretadors a Celan, e, per açò non voleria ne sajar-ne ua explicacion d’ua òbra que me suberpasse. Sonque que passam peth temps, autant de desorientadi, o mès, e a Celan m’i cau tornar. Neishèc en noveme de 1920, mes de decadéncia, dera lum que s’amòrte e era ombra alongada. “Aguest ei un an / que non discorrís en aute costat, / que precipite tà deseme entà darrèr, entà noveme, / qu’apregondís es sues herides, / que se daurís a tu, joen”. Era paraula penètre, acace, persute ena hòssa dubèrta entath joen desorientat d’un món desangrat. Un deseme que se precipite entà noveme, en etèrn retorn dera desgràcia, a on “dur ei çò de creishut en còr”, enes “henerecles dera mòrt”, coma exprèsse en un des poèmes deth recuelh de Rèishes de lenguatge, pr’amor qu’en temps i queiguem, “i queiguem i jadem i queiguem”. Tu e jo, en aguest “lhet de nhèu”, en aquera nhèu fòrça presenta en sòn univèrs. “Siguèrem. Èm”. Era existéncia non a lòc, çò qu’a lòc ei era paraula. Melhor dit: era paraula ei alavetz eth lòc, amasse e daurís er abisme mès uet e liure.