Institucions

En aguesti tempsi convulsi, viuem tota sòrta de cambis, de secodides, de succèssi que jamès auíem imaginat. En açò consistís era convulsion: en tarrabastalh qu’en diuèrsi encastres vitaus a lòc, aqueri que dàuem per segurs, estables e tranquils. Mès era vida, finita, pòrte laguens eth vèrme dera fragilitat, eth malur, tanben dera menaça, coma se non siguessem sauvadi deth tot. Tanpòc era democràcia se’n liure. Tot çò de contrari. Coma avertie eth sociològ e filosòf dera istòria Raymond Aron, dam per hèt qu’“un vertadèr regim democratic ei aqueth qu’a de tolerar as grops, individus o partits que representen as adversaris deth pròpri regim”. Reconeish qu’aguest ei un vielh debat, un tèma recurrent, mès se pregunte s’era democràcia a de tolerar per principi aqueri que la vòlen arroïnar. Era qüestion ei rasoabla perque se sosten sus eth supòsit qu’era democràcia ei er unic regim que, pes sòns principis, pense non auer-se de deféner des sòns enemics. Mès eth principi que la definís ei era “competicion pacifica” per exercici deth govèrn o deth “podèr”, ua competicion que se veïcule per miei des normes compartides e acceptades. E se non ei atau, s’eth sistèma ei violentat, dehòra d’aquera competicion pacifica, era democràcia a tot eth dret de deféner-se contra era ostilitat des grops, partits, moviments o personatges, coma es qu’auem vist, incrèduls, en intent d’insurreccion en Capitòl d’Estats Units. Entad aguest prètzhèt, entà ua societat coesionada, mos cau un major sens dera institucionalitat, deth quau èm tan mancadi, a favor d’institucions, non pas petrificades, senon viues e dinamiques, capables de respóner a besonhs d’organizacion, administracion, benèster e d’interrelacions qu’estructuren ua comunautat.